Produkty podwójnego zastosowania (produkty – dual use) – to towary lub technologie, które mogą być wykorzystywane zarówno dla celów cywilnych, jak i wojskowych.
W kontekście działań wojennych na Ukrainie – obrót z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa oraz dla utrzymania międzynarodowego pokoju (a więc także towarami podwójnego zastosowania (dual-use) nabrał szczególnego znaczenia).
Każdy przedsiębiorca i każda osoba uczestnicząca w realizacji operacji gospodarczych (i nie tylko) ma obowiązek przestrzegać przepisów dotyczących obrotu takimi towarami, wszelkich ograniczeń i zakazów. Musi być przy tym świadoma, że towary podwójnego zastosowania mogą nie mieć ani oczywistego charakteru, ani też transakcja podlegająca ograniczeniom lub zakazom nie musi być realizowana bezpośrednio z krajami lub osobami objętymi bezpośrednimi zakazami lub sankcjami.
Jakie towary i technologie są towarami podwójnego zastosowania?
Na poziomie unijnym – obrót z zagranicą produktami podwójnego zastosowania został szczegółowo uregulowany w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/821 z dnia 20 maja 2021 r. ustanawiające unijny system kontroli wywozu, pośrednictwa, pomocy technicznej, tranzytu i transferu produktów podwójnego zastosowania (Dz. Urz. UE. L Nr 206, str. 1).). Na poziomie krajowym w Polsce – te przepisy są uregulowane m.in. w ustawie o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Załącznik I do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/821 z dnia 20 maja 2021 r. zawiera listę towarów, technologii i usług podwójnego zastosowania z podziałem na 10 kategorii:
-
Kategoria 0 – materiały, instalacje i urządzenia jądrowe;
-
Kategoria 1 – materiały specjalne i związane z nimi urządzenia;
-
Kategoria 2 – przetwarzanie materiałów;
-
Kategoria 3 – elektronika;
-
Kategoria 4 – komputery;
-
Kategoria 5 – telekomunikacja i ochrona informacji;
-
Kategoria 6 – czujniki i lasery;
-
Kategoria 7 – nawigacja i awionika;
-
Kategoria 8 – urządzenia okrętowe;
-
Kategoria 9 – kosmonautyka, aeronautyka, napęd.
W przypadku identyfikacji, że towar jest towarem podwójnego zastosowania i mieści się w którejkolwiek z wyżej wymienionych kategorii – aby dokonać jego wywozu (eksportu) niezbędne jest uzyskanie odpowiedniego zezwolenia od właściwych organów. Naruszenie tych przepisów może skutkować odpowiedzialnością zarówno finansową, ale i karną.
Przykładami towarów, które mogą stanowić towar podwójnego zastosowania (dual-use) są np.:
-
produkty wykorzystywane przez przemysł lotniczy, radary, sprzęt telekomunikacyjny,
-
roboty, lasery, określonego rodzaju sprzęt elektroniczny; układy scalone;
-
obrabiarki, specjalne rury i ich części, łożyska,
-
określonego rodzaju substancje chemiczne;
-
określonego rodzaju oprogramowanie lub towary zawierające określonego rodzaju oprogramowanie lub sterowniki;